ಸನಾತನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ 8 ವಿಧದ ವಿವಾಹಗಳಿವೆ: ಬ್ರಹ್ಮ, ದೇವರು, ಆರ್ಷ, ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯ, ಗಂಧರ್ವ, ಅಸುರ, ರಾಕ್ಷಸ, ಪೈಶಾಚ. ಇವುಗಳನ್ನು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಏಕಪತ್ನಿತ್ವ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ.
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಮದುವೆಗಳು ಅದರದ್ದೇ ಆದಂತಹ ಆಚಾರ - ವಿಚಾರ, ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವನ್ನು ವಧು - ವರರ ಜೀವನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮದುವೆಗೆ ಒಂದೆರೆಡು ವಾರಗಳು ಇದ್ದಾಗಲೇ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಆರಂಭವಾಗುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ನಾವು ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯ ವಿವಾಹ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು.
ಬ್ರಹ್ಮ ವಿವಾಹ: ಒಂದು ಕುಟುಂಬದ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಹುಡುಗಿಯ ಮದುವೆ ಇನ್ನೊಂದು ಕುಟುಂಬದ ಸಮರ್ಥ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಪುರುಷನೊಂದಿಗೆ. ಈ ರೀತಿಯ ವಿವಾಹದಲ್ಲಿ, ಮಗ ತನ್ನ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ವರನ ಕುಟುಂಬವು ವಧುವಿನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಮದುವೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪದೊಂದಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ವಧುವಿನ ಕುಟುಂಬವು ಯಾವುದೇ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಇಡುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟು ಇರುವುದಿಲ್ಲ.
ದೈವಿಕ ವಿವಾಹ: ಈ ವಿವಾಹದಲ್ಲಿ, ಮಗಳನ್ನು ಆಕೆಯ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರು ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡುವ ಪುರೋಹಿತರಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರರ್ಥ ದಾನವನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಆರ್ಷ ವಿವಾಹ: ಒಬ್ಬ ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ಋಷಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ವಿವಾಹ. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಋಷಿಗಳು ವಧುವಿನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಒಂದು ಜೋಡಿ ಹಸುಗಳು ಮತ್ತು ಎತ್ತುಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮದುವೆಗಾಗಿ, ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳು ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಬಹುದು.
ಪ್ರಜಾಪತ್ಯ ವಿವಾಹ: ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದು ಮತ್ತು ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ವಧು-ವರರು ಸಮಾನ ಪಾಲುದಾರರಾಗಿ ಮದುವೆಯಾಗುವ ವಿವಾಹ. ಇದರಲ್ಲಿ, ಹುಡುಗಿಯ ಕುಟುಂಬವು ಒಂದು ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಗಂಧರ್ವ ವಿವಾಹ: ಇದರಲ್ಲಿ ಹುಡುಗ ಮತ್ತು ಹುಡುಗಿ ಪರಸ್ಪರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಈ ರೀತಿಯ ವಿವಾಹವನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಇತರರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯರಿಗೆ ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹ. ಶಕುಂತಲೆಯು ಈ ಮದುವೆಗೆ ರಾಜ ದುಶ್ಯಂತನನ್ನು ಮನವೊಲಿಸಿದಳು.
ಅಸುರ ವಿವಾಹ: ವರ ಮತ್ತು ಅವನ ಕುಟುಂಬದವರು ವಧುವಿನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಬೆಲೆ ನೀಡುವ ವಿವಾಹ.
ರಾಕ್ಷಸ ವಿವಾಹ: ಹುಡುಗಿಯ ಸಂಬಂಧಿಕರು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೋತು, ಅಧಿಕಾರದ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಮೂಲಕ ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ವಿವಾಹ. ಈ ರೀತಿಯ ವಿವಾಹವು ಕ್ಷತ್ರಿಯರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅನುಮತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಈ ವಿವಾಹದ ಮೂಲಕ, ಭೀಷ್ಮನು ತನ್ನ ಸಹೋದರರಿಗಾಗಿ ಅಂಬಿಕೆ, ಅಂಬಾ ಮತ್ತು ಅಂಬಾಲಿಕೆಯನ್ನು ಕರೆತಂದನು.
