Pandit Deendayal Upadhyaya: ಪಂಡಿತ ದೀನದಯಾಳರು ತ್ಯಾಗಮಯ ಜೀವನದ ಮೂಲಕ ರಾಷ್ಟ್ರಸೇವೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಬೇರುಗಳಿಂದ ‘ಏಕಾತ್ಮ ಮಾನವ ದರ್ಶನ’ ನೀಡಿದರು. 'ಅಂತ್ಯೋದಯ'ದ ಚಿಂತನೆಯೇ ಇಂದಿನ ಬಿಜೆಪಿಯ ನೀತಿಗಳಿಗೆ ಬೌದ್ಧಿಕ ಬುನಾದಿ
- ಡಾ.ನಿರಂಜನ ಪೂಜಾರ
ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ- ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಕರ್ನಾಟಕ.
ತ್ಯಾಗಮಯ ಜೀವನ
1916ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 25ರಂದು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ನಗಳಾ ಚಂದ್ರಭಾನ್ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಪಂಡಿತ ದೀನದಯಾಳ ಉಪಾಧ್ಯಾಯರು ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಅನಾಥರಾದರೂ, ಅದ್ಭುತ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ, ನಿಶ್ಶಬ್ದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆದರ್ಶಗಳ ಬದ್ಧತೆಯಿಂದ ಜೀವನವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡರು. ಸುಖ-ಸಮೃದ್ಧಿಯ ದಾರಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘದ ಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿ ಜೀವನವನ್ನೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗೆ, ನಗರದಿಂದ ನಗರಕ್ಕೆ ಸಂಚರಿಸಿ, ಜನರಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಿ, ಭಾರತ ಮಾತೆಯ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡರು. ಅಧಿಕಾರ, ಹಣ, ಹುದ್ದೆ – ಇವು ಅವರಿಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ದೂರದ ವಿಷಯಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವರ ಬದುಕೇ ತ್ಯಾಗವೇ ನಾಯಕತ್ವ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಜೀವಂತ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿತ್ತು.
Related Articles
ಪ್ರಚಾರಕ, ರಾಜಕಾರಣಿ, ಚಿಂತಕ ಮತ್ತು ಕವಿ
ದೀನದಯಾಳರ ಜೀವನವು ಬಹುಮುಖ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿ ಅವರು ಸಾವಿರಾರು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ಬೌದ್ಧಿಕ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಬಲದಿಂದ ಬೆಳೆಸಿದರು. ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಜನಸಂಘದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೇರಿದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬಲಿಷ್ಠ, ಸಿದ್ಧಾಂತಾಧಾರಿತ ಪಕ್ಷವನ್ನಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದರು. ಚಿಂತಕರಾಗಿ ಅವರು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸದೆ, ಭಾರತದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಿಂದಲೇ ಆವಿರ್ಭವಿಸಿದ ಏಕಾತ್ಮ ಮಾನವ ದರ್ಶನವನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ನೀಡಿದರು. ಕವಿ ಮತ್ತು ಲೇಖಕರಾಗಿ ಅವರ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಅರ್ಥ, ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ದೇಶಾಭಿಮಾನ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು.
ಇಂದಿನ ಬಿಜೆಪಿಗೆ ಬೌದ್ಧಿಕ ದಿಕ್ಕು ನೀಡಿದವರೇ ದೀನದಯಾಳರು
ಇಂದು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವಾದ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ (ಬಿಜೆಪಿ) ತನ್ನ ಸಿದ್ಧಾಂತಾಧಾರಿತ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿ ನಿಂತಿದೆ. ಆ ನೆಲೆಯ ಶಿಲ್ಪಿ ಪಂಡಿತ ದೀನದಯಾಳ ಉಪಾಧ್ಯಾಯರು. ಅವರು ನೀಡಿದ 'ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ'ಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವೇ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ವಿಶಿಷ್ಟತೆ ನೀಡಿತು. ಅಂತ್ಯೋದಯ – ಅಂದರೆ ಸಮಾಜದ ಕೊನೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಏಳ್ಗೆಯೇ ನಿಜವಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಎಂಬುದು ಅವರ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಬಿಜೆಪಿ ಇಂದು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿರುವ "ಸಬ್ಕಾ ಸಾಥ್, ಸಬ್ಕಾ ವಿಕಾಸ, ಸಬ್ಕಾ ವಿಶ್ವಾಸ" ಎಂಬ ಮಂತ್ರವೇ ದೀನದಯಾಳರ 'ಬೀಜೋಪದೇಶ'ದ ಫಲವಾಗಿದೆ.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ‘ವಸುಧೈವ ಕುಟುಂಬಕಂ’ ಆಶಯದ ಮೂರ್ತರೂಪ ಮೋಹನ್ ಭಾಗವತ್ ಜೀ : ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿ
ಏಕಾತ್ಮ ಮಾನವ ದರ್ಶನ – ಸರ್ವಕಾಲೀನ ತತ್ವ
1960ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಸಮಾಜವಾದಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ನಡುವಿನ ದ್ವಂದ್ವದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಒಂದು ಪಕ್ಷ ಮಾನವನನ್ನು ಕೇವಲ ಗ್ರಾಹಕನನ್ನಾಗಿ ನೋಡಿದರೆ, ಇನ್ನೊಂದು ಪಕ್ಷ ಅವನನ್ನು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಸಾಧನವೆಂದು ಮಾತ್ರ ಪರಿಗಣಿಸಿತು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೀನದಯಾಳರು ನೀಡಿದ ಏಕಾತ್ಮ ಮಾನವ ದರ್ಶನವೇ ಸಾರ್ಥಕ ಪರ್ಯಾಯವಾಯಿತು.
ಅವರ ತತ್ವದ ಸಾರ ಏನೆಂದರೆ – ಮಾನವನು ಕೇವಲ ದೇಹಧಾರಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಆತನು ಒಂದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವವೂ ಹೌದು. ಜೀವನದ ಉದ್ದೇಶ ಕೇವಲ ಸಂಪತ್ತು ಸಂಗ್ರಹವಲ್ಲ; ಅದು ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷಗಳ ಸಮತೋಲನದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದೆ. ರಾಜಕೀಯ, ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆ – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿವೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲ. ಈ ಸಮಗ್ರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಇಂದಿಗೂ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕವಾಗಿದೆ.
ರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ ಕುರಿತು ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ
ದೀನದಯಾಳರಿಗೆ ಭಾರತವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಒಂದು ಭೌಗೋಳಿಕ ನಕ್ಷೆ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟವಲ್ಲ; ಅದು ಜೀವಂತ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸಮಗ್ರ ರೂಪ – ಅಂದರೆ 'ರಾಷ್ಟ್ರ'. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ ಎಂದರೆ ಜಾತಿ, ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಭೌಗೋಳಿಕ ಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದಲ್ಲ; ಅದು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಹರಿದುಬಂದಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ 'ನ್ಯಾಷನಲಿಸಂ' ಸಂಕುಚಿತ ಮತ್ತು ಬಹಿಷ್ಕಾರಿ ಸ್ವರೂಪದ್ದಾದರೆ, ದೀನದಯಾಳರ 'ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ' ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಸರ್ವಸಂಗ್ರಾಹಕವಾಗಿದೆ. ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸುತ್ತಾ, ಏಕತೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತವು ಒಂದು ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ, ಜೀವಂತ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬುದು ಅವರ ದೃಢ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.
ವ್ಯಕ್ತಿ, ಕುಟುಂಬ, ಸಮಾಜ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿ ಏಕತೆ
ದೀನದಯಾಳರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸಿ ನೋಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ; ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಸಮಾಜದಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ; ಸಮಾಜವನ್ನು ಪ್ರಕೃತಿದಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಮಾನವ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಅಂಗಾಂಗಗಳು ಸಮತೋಲನದಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದಾಗ ದೇಹ ಸುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವಂತೆ, ಸಮಾಜವೂ ಸಮತೋಲನದಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದಾಗ ಸಮೃದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ.
- ವ್ಯಕ್ತಿ: ಶಿಸ್ತು ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯಗಳಿಂದ ಬದುಕಬೇಕು.
- ಕುಟುಂಬ: ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯದ ಪ್ರಥಮ ಪಾಠಶಾಲೆ.
- ಸಮಾಜ: ಸಹಕಾರ ಮತ್ತು ಹಿತಚಿಂತನೆಯ ವಲಯ.
- ಪ್ರಕೃತಿ : ಮನುಷ್ಯನು ಶಾಶ್ವತತೆಯ ಭಾಗವೆಂಬ ಅರಿವು.
ಇಂತಹ ಸಮಗ್ರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಇಂದಿನ ಪರಿಸರ ಹಾನಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಜನೆ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಕುಸಿತಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡಬಲ್ಲದು.
ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ, ಮೋಕ್ಷ – ಜೀವನದ ಸಮತೋಲನ
ದೀನದಯಾಳರ ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ಪುರುಷಾರ್ಥ ಚತುಷ್ಟಯವನ್ನು (ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ, ಮೋಕ್ಷ) ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಚರ್ಚೆಯ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು.
- ಧರ್ಮ: ನೈತಿಕ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜೀವನದ ನೆಲೆ.
- ಅರ್ಥ: ಸಂಪತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿ – ಆದರೆ ಧರ್ಮದ ಮಿತಿಯೊಳಗೇ.
- ಕಾಮ: ಆಸೆ-ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳು – ಆದರೆ ನಿಯಂತ್ರಣದೊಂದಿಗೆ.
- ಮೋಕ್ಷ: ಪರಮ ಸತ್ಯದ ಅರಿವು, ಜೀವನದ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆ.
ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ಮೋಕ್ಷವಿಲ್ಲದ ಅರ್ಥ-ಕಾಮವು ಅಶಾಂತಿ ತರುತ್ತದೆ; ಅರ್ಥ-ಕಾಮವಿಲ್ಲದ ಜೀವನ ಅಪೂರ್ಣ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಸಮತೋಲನವೇ ಶ್ರೇಷ್ಠ.
ಸಂಘಟಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಿಗೆ ಆದರ್ಶ
ದೀನದಯಾಳರು ಕೇವಲ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಘಟಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು, ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು, ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದ ಜನಸಂಘವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿದರು. ಅವರ ಬದುಕು ಸರಳ, ಪ್ರಯಾಣ ಸಾಮಾನ್ಯ, ಸಂಸರ್ಗ ಸುಲಭ. ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಿಗಾಗಿ ಅವರು ಜೀವಂತ ಆದರ್ಶವಾಗಿ ನಿಂತರು.
ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತತೆ
ಏಕಾತ್ಮ ಮಾನವ ದರ್ಶನ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಗೊಂಡು ಆರು ದಶಕಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಕಳೆದರೂ, ಜಗತ್ತು ಇನ್ನೂ ಆ ತತ್ವದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದೆ. ಗ್ರಾಹಕತ್ವ ಮಾನವನನ್ನು ಖಾಲಿತನಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿದೆ, ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಭಜಿಸಿವೆ, ಪ್ರಕೃತಿ ನಾಶವು ಮಾನವಕುಲವನ್ನೇ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಈಡುಮಾಡಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೀನದಯಾಳರ ತತ್ವವು ಮಾನವತೆಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸುವ ಬೆಳಕಿನಂತಿದೆ.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ಭಾರತ ಇನ್ಮುಂದೆ ಚಿನ್ನದ ಹಕ್ಕಿಯಲ್ಲ, ಸಿಂಹವಾಗಬೇಕಿದೆ :-ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಭಾಗವತ್
೧೯೬೮ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಕಾಲಿಕ ನಿಧನವಾದರೂ, ಅವರ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಅಮರವಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಅವರ ಜಯಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನಾವು 'ಏಕಾತ್ಮ ಮಾನವ ದರ್ಶನ'ದ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು – ರಾಜಕೀಯವೆಂದರೆ ಸಾಧನೆ, ಆಡಳಿತವೆಂದರೆ ಸೇವೆ, ರಾಷ್ಟ್ರವೆಂದರೆ ಜೀವಂತ ತಾಯಿ.
ಪಂಡಿತ ದೀನದಯಾಳ ಉಪಾಧ್ಯಾಯರನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುವುದೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಲ್ಲ; ಅದು ನಮ್ಮ ನಾಗರಿಕ ಧರ್ಮವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಶಕ್ತಿ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಕರುಣೆ – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಒಂದಾಗಿ ಮಾನವಕುಲದ ಸೇವೆಗೆ ನಿಯೋಜಿತವಾಗಬೇಕು. ಇದೇ ದೀನದಯಾಳರ ಜೀವನ ಸಂದೇಶವಾಗಿದೆ.