ಇಂದು ನಾವು ನಿಮಗೆ ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟ ನದಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಲಿದ್ದೇವೆ, ಇದು ಭಾರತವನ್ನು ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಈ ನದಿಯ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕು ಸಹ ಇತರ ನದಿಗಳಿಗಿಂತ ತುಂಬಾನೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಬನ್ನಿ ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯೋಣ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಗಂಗಾ ಮತ್ತು ಯಮುನಾ ನದಿಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಹೆಚ್ಚಿನ ನದಿಗಳನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ನದಿಗಳು ಅನೇಕ ನಗರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೊಂದು ನದಿಗಳು ತಮ್ಮ ವಿಶೇಷತೆಯಿಂದಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ನದಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯೋಣ.
ದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ನದಿಗಳು ಪಶ್ಚಿಮದಿಂದ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನದಿಯೂ ಇದೆ, ಅದು ಪೂರ್ವದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಈ ನದಿ ದೇಶವನ್ನು ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾಗಿ (river divides India) ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನದಿಯನ್ನು ಗಂಗಾ ಮತ್ತು ಯಮುನಾದಂತೆ ಪವಿತ್ರ ನದಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಅಂತಹ ನದಿ ಯಾವುದು ಎಂದು ನೀವು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ನರ್ಮದಾ ನದಿ (Narmada River). ಮಹಾಕಾಲ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ಓಂಮ್ಕಾರೇಶ್ವರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ನೀವು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಉಜ್ಜಯಿನಿಗೆ ಹೋದಾಗ, ನೀವು ಅಲ್ಲಿ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯನ್ನು ಸಹ ನೋಡಬಹುದು. ನರ್ಮದಾ ನದಿಯನ್ನು ಮೋಕ್ಷದಾಯಿನಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ಒಂದು ಬಹುದೊಡ್ಡ ವಿಶೇಷತೆ ಅಂದ್ರೆ ದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ನದಿಗಳು ಪಶ್ಚಿಮದಿಂದ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿದು ಬಂಗಾಳಕೊಲ್ಲಿಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತವೆ. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನರ್ಮದಾ ನದಿಯು ಪೂರ್ವದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರವನ್ನು (Arabean ocean) ಸೇರುತ್ತದೆ.
ನರ್ಮದಾ ನದಿ ನಮ್ಮ ದೇಶವನ್ನು ಎರಡು ಭಾಗ ಮಾಡುತ್ತೆ. ಅಂದರೆ ನೀವು ಭಾರತದ ಭೂಪಟ ನೋಡಿದ್ರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯು ಭಾರತದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ದೇಶವನ್ನು ಇಬ್ಭಾಗ ಮಾಡಿರೋದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.
ನರ್ಮದಾ ನದಿಯನ್ನು ದೇಶದ ಏಳು ಪ್ರಮುಖ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ನದಿಯು ಮೈಖಲ್ ಪರ್ವತದ ಅಮರ್ಕಂಟಕ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಕೊಳ ಮತ್ತು ಸೋನಭದ್ರ ಪರ್ವತ ಶಿಖರದಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಅಮರ್ಕಂಟಕ್ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಶಹದೋಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪುಷ್ಪರಾಜ್ಘರ್ ತಹಸಿಲ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕು ಹಿಮ್ಮುಖವಾಗಲು ರಿಫ್ಟ್ ಕಣಿವೆ (rift valley) ಕಾರಣ. ಸರಳವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ನದಿಯ ಇಳಿಜಾರು ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ನದಿಗಳು ತಮ್ಮ ಇಳಿಜಾರುಗಳ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಇಳಿಜಾರಿನ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ನರ್ಮದಾ ನದಿಯು ಪೂರ್ವದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ.
ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ನರ್ಮದಾ ಮತ್ತು ಶೋನಾ ಭದ್ರಾ ಮದುವೆಯಾಗಲು ಹೊರಟಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಮದುವೆಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮೊದಲು, ಭದ್ರಾ ತನ್ನ ಸೇವಕಿ ಜುಹಿಲಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ನರ್ಮದಾಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ನರ್ಮದಾ ಈ ಅವಮಾನವನ್ನು ತಡೆಯಲಾರದೆ ಮಂಟಪವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹೋದಳು. ಶೋನಾ ಭದ್ರಾ ಅವಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಬಹಳ ಪ್ರಯತ್ನಿದರೂ ಆಕೆ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲವಂತೆ.. ಆದ್ದರಿಂದ, ನರ್ಮದಾ ಇನ್ನೂ ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ಮೋಕ್ಷದಾಯಿನಿ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯನ್ನು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ನ ಜೀವನಾಡಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ನದಿಯು ಉಗಮದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ನಂತರ ಬಹಳ ದೂರ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ನರ್ಮದಾ ನದಿಯು ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ 1,312 ಕಿ.ಮೀ ಹರಿದು ಅರಬ್ಬಿ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತದೆ. ನರ್ಮದಾ ನದಿಯು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಿಂದ 95,726 ಚದರ ಕಿ.ಮೀ ನೀರನ್ನು ಸಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ನರ್ಮದಾ ಭಾರತವನ್ನು ಸುಮಾರು ಎರಡು ಸಮಾನ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನದಿಯು ದೇಶವನ್ನು ಭಾರತದ ಮಧ್ಯ ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ.