ಭಾರತದ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭೂಗೋಳದಲ್ಲಿ 200 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನದಿಗಳಿವೆ. ಇವು ಕೃಷಿ, ಜೀವನೋಪಾಯ ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಜೀವನಾಡಿಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಲೇಖನವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಲವು ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ರೈತರಿಗೆ ಆಸರೆಯಾಗಿರುವ ಕಾವೇರಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಈ ನದಿಗಳ ಉದ್ದವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುತ್ತದೆ. ಕೊಡಗಿನ ತಲಕಾವೇರಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರ ಸೇರುವ ಕಾವೇರಿಯ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಿ.
ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭೂಗೋಳ ಹೊಂದಿರುವ ಭಾರತವು ದೊಡ್ಡ ನದಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ನದಿಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯರ ಜೀವನದೊಂದಿಗೆ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ಅವು ಕೃಷಿಯನ್ನು ಪೋಷಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಅವಿಭಾಜ್ಯವಾಗಿವೆ. 200 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನದಿಗಳು ಭಾರತದ ವಿಶಾಲ ಭೂದೃಶ್ಯದ ಮೂಲಕ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರತೀಯ ನದಿಗಳು ಅರಾವಳಿ, ಕಾರಕೋರಂ ಮತ್ತು ಹಿಮಾಲಯ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಕೃಷಿ ಭಾರತದ ಬೆನ್ನೆಲುಬು, ಮತ್ತು ನದಿಗಳು ನೀರಾವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಈ ನದಿಗಳು ದೇಶದ ಭೂಗೋಳ, ಆರ್ಥಿಕತೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಟಾಪ್ 10 ಉದ್ದದ ನದಿಗಳು ಯಾವುವು?
ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಗಂಗೋತ್ರಿ ಹಿಮನದಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುವ ಗಂಗೆ ಭಾರತದ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಉತ್ತರಾಖಂಡ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಗಂಗೆ ನದಿಯ ಒಟ್ಟು ಉದ್ದ ಸುಮಾರು 2,525 ಕಿ.ಮೀ. ಇದನ್ನು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಾ ನದಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಗಂಗೆ ನದಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರ ನದಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಗೋದಾವರಿ: ಗಂಗೆ ನಂತರ, ಭಾರತದ ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ಗೋದಾವರಿ. ಈ ನದಿಯ ಉದ್ದ ಸುಮಾರು 1,465 ಕಿ.ಮೀ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ತ್ರಿಂಬಕ್ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟುವ ಈ ನದಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಈ ನದಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರ ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿದೆ. ಗೋದಾವರಿ ನದಿಗೆ ಪ್ರವರ, ಮಂಜೀರ, ಪೆಂಗಂಗಾ, ವಾರ್ಧಾ, ಇಂದ್ರಾವತಿ ಮತ್ತು ಶಬರಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಉಪನದಿಗಳಿವೆ.
ಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ಕೃಷ್ಣಾ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟುವ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ ಸುಮಾರು 1,400 ಕಿ.ಮೀ ಉದ್ದವಿದೆ. ಈ ನದಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ತುಂಗಭದ್ರ, ಭೀಮಾ, ಘಟಪ್ರಭಾ, ಮಲಪ್ರಭಾ ಮತ್ತು ಮೂಸಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ನದಿಗಳು ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯ ಉಪನದಿಗಳಾಗಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉಪನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
ಯಮುನಾ: ಸುಮಾರು 1376 ಕಿ.ಮೀ ಉದ್ದದ ಯಮುನಾ ನದಿ ಭಾರತದ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ನದಿ ಉತ್ತರಾಖಂಡ ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ತರಕಾಶಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಯಮುನೋತ್ರಿ ಹಿಮನದಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಗಂಗೆ ನದಿಯ ಉಪನದಿಯಾದ ಇದು ಹಿಮಾಲಯ ಪ್ರದೇಶ, ಹರಿಯಾಣ, ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಪ್ರಯಾಗ್‌ರಾಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಂಗೆ ನದಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ.
ಭಾರತದ ಐದನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ನರ್ಮದಾ. ಇದು ಸುಮಾರು 1,312 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ನರ್ಮದಾ ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಪ್ರಮುಖ ನದಿಯಾಗಿದೆ. ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಅಮರಕಂಟಕ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುವ ಈ ನದಿ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ತವಾ, ಬರ್ನಾ, ಶಕ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಹಿರಣ್ ನದಿಗಳು ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಉಪನದಿಗಳಾಗಿವೆ. ನೀರಾವರಿ, ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ನೀರು ಸರಬರಾಜಿಗಾಗಿ ಈ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಹಲವಾರು ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು ಮತ್ತು ಜಲಾಶಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇಶದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸರ್ದಾರ್ ಸರೋವರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಕೂಡ ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ನದಿಯ ಮೇಲಿದೆ.
ಸಿಂಧೂ: ಭಾರತದ 7 ನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿ ಸಿಂಧೂ ನದಿ. ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ಮಾನಸ ಸರೋವರದಿಂದ ಹುಟ್ಟುವ ಈ ನದಿ ಲಡಾಖ್ ಮತ್ತು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಭಾಗಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ತಲುಪಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಸಿಂಧೂ ನದಿಯ ಒಟ್ಟು ಉದ್ದ 3,180 ಕಿಲೋಮೀಟರ್.
ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ: ದೇಶದ ಏಳನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿಯಾದ ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿ, ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತದ ಬಳಿಯ ಚೆಮಾಯುಂಗ್ ಹಿಮನದಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಚೀನಾದಲ್ಲಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯ ಒಟ್ಟು ಉದ್ದ ಸುಮಾರು 2,900 ಕಿಲೋಮೀಟರ್, ಆದರೆ ಈ ನದಿಯ 918 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಮಾತ್ರ ಭಾರತದಲ್ಲಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿ ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸಿಯಾಂಗ್ ನದಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಗಂಗೆ ಮತ್ತು ಮೇಘ್ನಾ ನದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಡೆಲ್ಟಾವಾದ ಸುಂದರ್ಬನ್ಸ್ ಡೆಲ್ಟಾವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ.
858 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಉದ್ದದ ಭಾರತದ 8 ನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿ. ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢದ ರಾಯ್‌ಪುರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ಈ ನದಿ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ ಮತ್ತು ಒಡಿಶಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಶಿಯೋನಾಥ್, ಜೋಂಕ್, ಹಸ್ಡಿಯೋ, ಓಂಗ್ ಮತ್ತು ಟೆಲ್ ನದಿಗಳು ಮಹಾನದಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಉಪನದಿಗಳಾಗಿವೆ. ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ ಮತ್ತು ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುವ ನದಿಯ ನೀರನ್ನು ನೀರಾವರಿಗಾಗಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕಾವೇರಿ: ಭಾರತದ 9 ನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿ ಕಾವೇರಿ. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೊಡಗು ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಕಾವೇರಿ ನದಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿದು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಇದು ಸುಮಾರು 800 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಒಟ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ಹೇಮಾವತಿ, ಕಬಿನಿ, ಅರ್ಕಾವತಿ, ಶಿಂಶಾ ಮತ್ತು ಅಮರಾವತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ನದಿಗಳು ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ಉಪನದಿಗಳಾಗಿವೆ.
ತಪತಿ: ತಪತಿ ನದಿ ಭಾರತದ ಹತ್ತನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿಯಾಗಿದೆ. ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಸಾತ್ಪುರಾ ಶ್ರೇಣಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುವ ಈ ನದಿಯ ಒಟ್ಟು ಉದ್ದ ಸುಮಾರು 724 ಕಿಲೋಮೀಟರ್. ಇದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ.