ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿವೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೈಮುಗಿದು ಸ್ವಾಗತಿಸುವುದು, ಹಣೆಗೆ ತಿಲಕ ಹಚ್ಚುವುದು ಅಥವಾ ಉಪವಾಸ ಮಾಡುವುದು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಹಿಂದೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಹತ್ವವೂ ಇದೆ. ತಿಳಿಯೋಣ -
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ (Hindu rituals) ವಿಶೇಷ ಗಮನ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿವೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಮನುಷ್ಯನು ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಸಾವಿನವರೆಗೆ ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಹಿಂದೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾರಣಗಳೂ ಅಡಗಿವೆ.
ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತೆ. ಆದರೆ ಪ್ರತಿದಿನ ಬಳಸಲಾಗುವ ಕೆಲವು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿವೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆಧಾರವನ್ನು ಸಹ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ, ಕೈಮುಗಿದು ನಮಸ್ಕರಿಸುವುದು, ಹಣೆಗೆ ತಿಲಕವನ್ನು ಹಚ್ಚುವುದು ಅಥವಾ ಉಪವಾಸ ಮಾಡುವ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು (scientific reasons) ತಿಳಿಯೋಣ.
ಕೈಮುಗಿದು ನಮಸ್ಕರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ: ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಕೈಮುಗಿದು ನಮಸ್ಕರಿಸುವ (Namaskar) ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಯಾರಿಗಾದರೂ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಂಕೇತ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅದರ ಹಿಂದಿನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಹತ್ವವೂ ಆಗಿದೆ. ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಎರಡೂ ಕೈಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಜೋಡಿಸಿದಾಗ, ಅವನ ಅಂಗೈಗಳಲ್ಲಿ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವು ಬಿಂದುಗಳಿವೆ. ಈ ಬಿಂದುಗಳು ಕಣ್ಣುಗಳು, ಮೂಗು, ಕಿವಿಗಳು, ಹೃದಯ ಮುಂತಾದ ದೇಹದ ವಿವಿಧ ಅಂಗಗಳಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ.
ಕೈಮುಗಿದು ಸ್ವಾಗತಿಸುವುದು ಕೈಗಳಲ್ಲಿರುವ ಬಿಂದುಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ದೇಹದಲ್ಲಿ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು (possitive energy) ರವಾನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತಾನೆ. ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಆಕ್ಯುಪ್ರೆಷರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರ ಟ್ರೆಂಡ್ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.
ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ತಿಲಕವನ್ನು ಹಚ್ಚುವ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ: ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಯಾವಾಗಲೂ ತನ್ನ ಹಣೆಗೆ ತಿಲಕವನ್ನು (Tilak) ಹಚ್ಚಬೇಕು. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತೆ. ಇದರ ಹಿಂದೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕಾರಣ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಶೇಷತೆಯೂ ಅಡಗಿದೆ.
ತಿಲಕವನ್ನು ಹಚ್ಚುವಾಗ, ಹಣೆಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಬಿಂದುವಿನ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗುತ್ತೆ, ಇದು ತಾಂತ್ರಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ನೇರ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ, ಅದು ಸಕ್ರಿಯವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೇಹದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶಕ್ತಿ ಪರಿಚಲನೆಯಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಿಲಕವನ್ನು ಹಚ್ಚುವುದು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಲ್ಲದೆ, ಏಕಾಗ್ರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಸ್ನಾಯುಗಳಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾದ ರಕ್ತ ಪರಿಚಲನೆ (blood circulation) ಆಗುತ್ತೆ.
ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗಂಟೆಯನ್ನು ಬಳಸಲು ಕಾರಣ: ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಗಂಟೆ ಬಾರಿಸುವುದು ದೇವರುಗಳು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸಂತೋಷಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಧ್ವನಿ ಅಂದರೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಅವರನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಗಂಟೆ ಬಾರಿಸುವುದರ ಹಿಂದೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾರಣವೂ ಇದೆ.
ಕಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಟೆಯ ಶಬ್ದವನ್ನು ಕೇಳುವುದು ಏಕಾಗ್ರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸನ್ನು ಶಾಂತವಾಗಿರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕಾರಣವೆಂದರೆ (spiritual reason) ಗಂಟೆ ಬಾರಿಸುವುದು ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ದೂರವಿರಿಸುತ್ತದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಗಂಟೆಯಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದು ದೇಹದಲ್ಲಿರುವ ಏಳು ಪ್ರಮುಖ ಬಿಂದುಗಳನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ದೇಹವು ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ದೂರವಿರುತ್ತದೆ.
ಉಪವಾಸದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಹತ್ವ: ಉಪವಾಸವು (fasting) ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡುವುದಲ್ಲದೆ, ಅದರ ಹಿಂದೆ ಗುಪ್ತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆಯುರ್ವೇದದ ಪ್ರಕಾರ, ಭೂಮಿಯ ಮುಕ್ಕಾಲು ಭಾಗವು ನೀರು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಘನ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ದೇಹವು ಒಂದೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಮಾನವ ದೇಹವು 80% ದ್ರವ ಮತ್ತು 20% ಘನವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಈ ಎರಡನ್ನೂ ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸಲು ಉಪವಾಸವನ್ನು ಇಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ದ್ರವ ಮತ್ತು ಘನ ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಒತ್ತಡ ಅಥವಾ ಕಿರಿಕಿರಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಪರಿಹಾರಗಳಿವೆ, ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಉಪವಾಸಗಳು ಅಥವಾ ಹಣ್ಣುಗಳ ಸೇವನೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.