ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ 4.5 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚ
2 ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ನೋಟು ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ 3.53 ರೂಪಾಯಿ ಖರ್ಚು
ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದ ಸರ್ಕಾರ
ನವದೆಹಲಿ (ಮಾ. 31): ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (Reserve Bank of India) ಗವರ್ನರ್ ಶಕ್ತಿಕಾಂತ ದಾಸ್ (Governor Shaktikanta Das ) ಅವರು ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಗಳಾಗುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಎರಡು ದಿನಗಳ ಹಿಂದೆ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಆರ್ ಬಿಐ ಒಡೆತನದ ವರ್ಣಿಕಾ (Varnika) ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಇವರು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕಂಪನಿಯು ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಾಯಿಯನ್ನು (Ink) ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ 1500 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಶಾಯಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣ ವೆಚ್ಚ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಇದೆ. ಆರ್‌ಬಿಐ(RBI) ಪ್ರಕಾರ, ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 4,000 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ವೆಚ್ಚವಾಗುತ್ತದೆ.
ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ 4 ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯವನ್ನುವನ್ನು ಎರಡು ಕಂಪನಿಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಒಂದು ಆರ್ ಬಿಐ ಅಡಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಕಂಪನಿಗಳು ದೇಶದಲ್ಲಿ 4 ಪ್ರೆಸ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
RBI ಪ್ರಕಾರ, ಕೇಂದ್ರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಕಂಪನಿಯ ಹೆಸರು ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ ಪ್ರಿಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಮಿಂಟಿಂಗ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (SPMCIL) ಮತ್ತು RBI ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯ ಹೆಸರು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ನೋಟ್ ಮುದ್ರಣ್ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (BRBNMPL).
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ದೇವಾಸ್, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಸಿಕ್, ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೈಸೂರು ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಸಬ್ಲೋನಿಯಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಣ ಮಾಡುವ ಪ್ರೆಸ್ ಇದೆ. ಈ ನಾಲ್ಕೂ ಕಡೆ ಮುದ್ರಣಗೊಳ್ಳುವ ನೋಟಗಳು ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ಇಡೀ ದೇಶಕ್ಕೆ ಸರಬರಾಜು ಆಗುತ್ತದೆ. ನೋಟುಗಳಂತೆ, ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹ 4 ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕೆಲಸ SPMCIL ನಲ್ಲಿದೆ. ಈ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಮುಂಬೈ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ಮತ್ತು ನೋಯ್ಡಾದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಆಗುವ ವೆಚ್ಚವೆಷ್ಟು?
ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕೂವರೆ ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ವೆಚ್ಚವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸರ್ಕಾರ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಆರ್‌ಬಿಐ ತನ್ನ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣ ವೆಚ್ಚದ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಆರ್‌ಬಿಐ ವರದಿ ಪ್ರಕಾರ, 2020-21ರಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ 4,012 ಕೋಟಿ ರೂ. ಈ ಹಿಂದೆ 2019-20ರಲ್ಲಿ 4,378 ಕೋಟಿ ರೂ ವೆಚ್ಚವಾಗಿತ್ತು. ಕಳೆದ 5 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 2016-17ರಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವೆಚ್ಚ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಆ ವರ್ಷ 7,965 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ವೆಚ್ಚ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ನೋಟು ರದ್ದತಿ ನಡೆದು ಹೊಸ 500 ಮತ್ತು 2000 ನೋಟುಗಳು ಚಲಾವಣೆಗೆ ಬಂದ ವರ್ಷ ಇದಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 10, 20, 50, 100, 200, 500 ಮತ್ತು 2000 ರೂಪಾಯಿಗಳ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. BRBNMPL ಗಿಂತ SPMCIL ಗೆ ನೋಟು ಮುದ್ರಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ವೆಚ್ಚವಾಗುತ್ತದೆ.
ಜುಲೈ 2019 ರಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ನೋಟು ಮುದ್ರಣದ ವೆಚ್ಚದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ಸರ್ಕಾರವು 2018-19 ರಲ್ಲಿ BRBNMPL ನಲ್ಲಿ 10 ರೂ ನೋಟು ಮುದ್ರಿಸಲು 0.75 ರೂ ಖರ್ಚು ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿತ್ತು. ಗರಿಷ್ಠ ವೆಚ್ಚ 2000 ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲು ಬಂದಿದೆ. 2000 ನೋಟು ಮುದ್ರಿಸಲು 3.53 ರೂಪಾಯಿ ವೆಚ್ಚವಾಗುತ್ತದೆ.
ಯಾವ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ವೆಚ್ಚ?
ನೋಟು ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಬಳಸುವ ಪೇಪರ್ ಮತ್ತು ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ವಿದೇಶದಿಂದ ಖರೀದಿಸಲಾಗುವ ಕಾರಣ ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣ ವೆಚ್ಚ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ನೋಟಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾದ ಕಾಗದ ಹತ್ತಿ. ಇದನ್ನು ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಿಂದ ಖರೀದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಬಳಸುವ ಶಾಯಿಯನ್ನು ಸ್ವಿಸ್ ಕಂಪನಿ ಸ್ಕಿಪಾ (SCIPA) ನಿಂದ ಖರೀದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್‌ಟಿಐ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ 2017-18ರಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು 493 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಕಾಗದ ಮತ್ತು 143 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಶಾಯಿಯನ್ನು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಖರೀದಿಸಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಅದೇನೆಂದರೆ, ಆ ವರ್ಷ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲು ಹೊರಗಿನಿಂದ 636 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಕಾಗದ ಮತ್ತು ಶಾಯಿ ಬಂದಿತ್ತು. ಈ ಹಿಂದೆ 2016-17ರಲ್ಲಿ 366 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಪೇಪರ್ ಮತ್ತು 218 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಇಂಕ್ ಖರೀದಿಸಲಾಗಿತ್ತು.
Deadline extended:ರೈತರಿಗೆ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಸುದ್ದಿ; ಪಿಎಂ ಕಿಸಾನ್ ಇ-ಕೆವೈಸಿ ಗಡುವು ಮೇ 22ಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಣೆ
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ನೋಟುಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಪೇಪರ್ ಮತ್ತು ಇಂಕ್ ತುಂಬಾ ವಿಶೇಷವಾಗಿದೆ. ಈ ಪೇಪರ್‌ಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಅದನ್ನು ನಕಲು ಮಾಡುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ಅದೇ ರೀತಿ, ಇಂಟಾಗ್ಲಿಯೊ, ಫ್ಲೋರೊಸೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ವೇರಿಯಬಲ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ನೋಟ್ ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಶಾಯಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಬಾರಿಯೂ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ದೇಶವು ಅದನ್ನು ನಕಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.
ನೋಟು ಪ್ರಿಂಟ್ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರ ಕೈಗೆ ತಲುಪಲು ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಇದೆ. ಆರ್‌ಬಿಐ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ದೇಶದಾದ್ಯಂತ 19 ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ ನಂತರ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಚೇರಿಗಳು ಅಹಮದಾಬಾದ್, ಬೆಂಗಳೂರು, ಬೇಲಾಪುರ, ಭೋಪಾಲ್, ಭುವನೇಶ್ವರ, ಚಂಡೀಗಢ, ಚೆನ್ನೈ, ಗುವಾಹಟಿ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಜೈಪುರ, ಜಮ್ಮು, ಕಾನ್ಪುರ, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ, ಲಕ್ನೋ, ಮುಂಬೈ, ನಾಗ್ಪುರ, ನವದೆಹಲಿ, ಪಾಟ್ನಾ ಮತ್ತು ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿವೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸೈಡ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ 6000 ಕೋಟಿ ಹೂಡಿಕೆ, ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶ ಸೃಷ್ಟಿ
ನೋಟು ಮುದ್ರಿಸಿದ ನಂತರ ಮುದ್ರಣಾಲಯದಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ಈ 19 ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಈ ನೋಟುಗಳು ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಈ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಕರೆನ್ಸಿ ಚೆಸ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕರೆನ್ಸಿ ಚೆಸ್ಟ್‌ಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದವಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಈ ನೋಟುಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗೆ ಬಂದು ನಂತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಕೈ ಸೇರುತ್ತವೆ. ನಾಣ್ಯಗಳಿಗೂ ಇದೇ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ನಾಣ್ಯಗಳು ಹೈದರಾಬಾದ್, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ, ಮುಂಬೈ ಮತ್ತು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಈ ನಾಣ್ಯಗಳು ಆರ್‌ಬಿಐನ ಇತರ ಕಛೇರಿಗಳಾದ ಕರೆನ್ಸಿ ಚೆಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ನಾಣ್ಯ ಡಿಪೋಗಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಸಣ್ಣ ನಾಣ್ಯ ಡಿಪೋದಿಂದ ನಾಣ್ಯಗಳ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗೆ ಹೋಗಲಿದ್ದು, ಬಳಿಕ ಜನರ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ.